12 آذر 1388 / 15 ذی الحجة 1430 / 3 دسامبر 2009

قانون اساسي جمهوري اسلامي ايران با اكثريت آرا به تصويب مردم ايران رسيد. اين قانون كه مشتمل بر175اصل است حكومت ايران را جمهوري اسلامي و برپايه ولايت فقيه تعيين كرده است. قابل توجه است كه متمم قانون اساسي جمهموري اسلامي درسال1368هجري شمسي پس ازتصويب شوراي بازنگري قانون اساسي به اصول اصلي آن افزوده شد.

«استاد تاج اصفهاني» ازاستادان پرآوازه موسيقي ايراني و موسيقيدان بزرگ عصر حاضر كشورمان درگذشت. تاج اصفهاني ازكودكي خوش آواز بود و نزد استاداني چون‹ميرزا حسين ساعت ساز› به تحصيل پرداخت. استاد تاج اصفهاني بيشتراشعارشاعران بزرگ را حفظ بود و ازمريدان شيخ اجل سعدي شيرازي بشمارمي رفت. تاج اصفهاني ازآغازتأسيس راديو با اين مركز همكاري كرد. صداي استاد تاج اصفهاني بسياررسا، پرقدرت و دلنشين بود و ازاستادان مسلّم آواز ايران بود.

پس از استقرار نظام جمهوري اسلامي ايران، به منظور فراهم آمدن زمينه‏هاي عَمَلي مناسب براي حاكميت اسلام در تمامي شئون مملكت، لازم بود قانون اساسي، كه مبين بنيادهاي فرهنگي، اجتماعي، سياسي و اقتصادي جامعه ايران باشد، بر اساس اصول اسلامي، به وجود آيد. اين مجلس با عضويت تعداد زيادي از اسلام‏شناسان و فقهاي بزرگ و با كوشش‏هاي مستمر و شبانه‏روزي شهيدان گرانقدري همچون آيت‏اللَّه بهشتي و شهداي محراب و تاكيد امام خميني(ره) مبني بر اينكه قوانين مصوبه در آن مجلس "بايد صددرصد اسلامي باشد" در مدتي كمتر از چهار ماه توانست قانون اساسي را تنظيم نمايد. پس از آن، قانون اساسي، جهت همه‏پرسي به ملت ارايه شد و طي روزهاي دهم و يازدهم آذر 1358، انتخابات صورت گرفت. ملت مسلمان ايران با دادن 99/5 درصد رأي موافق خود، قانون اساسي جمهوري اسلامي را مورد تصويب نهايي قرار دادند و پس از آن، حضرت امام، حاشيه قانون اساسي را جهت اجرا، تنفيذ كردند. قانون اساسي كه جهت‏گيري اصلي نظام جمهوري اسلامي ايران را بر مبناي تعاليم و ارزش‏هاي اسلام، عدالت اجتماعي و رعايت حقوق انسان‏ها تعيين كرده است، داراي 12 فصل و 175 اصل بود كه پس از بازنگري آن در سال 1368 به 14 فصل و 177 اصل افزايش يافت.

در اين روز، در حالي كه بيش از شش سال از آغاز جنگ تحميلي عراق عليه جمهوري اسلامي ايران مي‏گذشت، ده‏ها هزار بسيجي داوطلب از سراسر كشور در قالب بيش از دويست گردان با نام سپاه يكصد هزار نفري محمد(صلّی الله علیه و آله و سلّم) عازم جبهه‏هاي نور عليه ظلمت شدند. حضور اين خيل عظيم مشتاقان جهاد و شهادت در صحنه‏هاي نبرد، بار ديگر قدرت الهي ملت ايران را به نمايش گذاشت و اين حركت حماسي بي‏سابقه، وحشتي متزلزل كننده در دل دشمنان اسلام انداخت. با اعزام بزرگ يكصد هزار نفري سپاه حضرت محمد(صلّی الله علیه و آله و سلّم)، و نيز گروه كثيري از نيروهاي آموزش ديده و اعزام مجدد در گردان‏هاي منظم، جهت حضور در جبهه‏ها، شور و شوقي مقدس ايران اسلامي را فراگرفت.

در حالي كه جمهوري اسلامي ايران در جنگي نابرابر با ابرقدرت‏هاي دنيا، در حال دفاع از كيان اسلامي بود و دامنه تحريم‏ها عليه ايران رو به افزايش مي‏گذاشت، يكي از انواع موشك‏هاي زمين به زمين بالستيك، مراحل آزمايشي خود را با موفقيت به پايان رساند و نخستين توليدات آن در جنگ تحميلي مورد استفاده قرار گرفت. ايران اسلامي با موفقيت در اين آزمايش، در واقع به مرحله جديدي از توان رزمي براي حفظ كشور قدم گذاشت كه در سال‏هاي پس از جنگ با كمك كارشناسان توانمند داخلي به سرعت رشد و ارتقا يافت. كوشش در خودكفايي ايران در اين مرحله، تلاشي موفق براي تضمين مرزهاي جغرافيايي كشور بود كه از طريق ايجاد رعب در قلب دشمنان اسلام و به عنوان يك تهديد بالقوه و بازدارنده براي هر متجاوزي كه حتي فكر زورآزمايي با نظام اسلامي را در سر داشته باشد، عمل مي‏كند. تلاش گسترده جمهوري اسلامي ايران در صنايع تسليحاتي در ساخت برخي انواع هواپيماها، موشك‏ها و گلوله‏ها و حتي زيردريايي، به نتايج درخشان و عظيمي رسيده است. البته تمام تلاش جمهوري اسلامي ايران در صنايع نظامي، زمينه‏اي دفاعي و بازدارندگي دارد و بارها بر تدافعي بودن تلاش‏هاي خود تصريح كرده است.

« حضرت امام علي النقي (علیه السّلام) » دهمين پيشواي شيعيان جهان درمدينه منوره قدم به عرصه حيات نهادند. پدرايشان امام نهم حضرت جواد(علیه السّلام) و مادرشان بانوي فاضل بنام سَمانه بودند. كنيه آن حضرت ابوالحسن و القاب مباركشان طيب، امين، هادي و مشهورترين آنها نقي است. امام علي النقي(علیه السّلام) درپي رحلت پدربزرگوارشان درهشت سالگي رسالت مهم امامت مسلمانان را برعهده گرفتند. آن حضرت تاسال244هجري قمري درمدينه به ارشاد و هدايت مردم همت گماشتند تاآنكه متوكل خليفه عباسي ازبيم قيام و طغيان علويان كه دربغداد تشكيلات منسجمي بوجود آورده بودند امام را به سامرا انتقال داد. ازابتداي ورود امام هادي (علیه السّلام) به اين شهرسختگيري و خشونت متوكل درمورد ايشان آغازشد. متوكل آن حضرت را درمحل تجمع نظاميان جاي داده بودند تا ازنزديك ايشان را تحت نظرداشته باشد و ازوجود امام سخت برخود بيمناك بود و به اندك سوء ظني براي آن وجود پاك و نوراني مزاحمت ايجاد مي‎كرد اما امام دهم (علیه السّلام) دركليه برخوردهاي خود با متوكل عظمت خداوند متعال را درنظرداشتند و پيوسته برحقانيت راه نياكان خويش اصرارمي‎كردند.

« الجايتو» معروف به« سلطان محمّد خدابنده »هشتمين ايلخان مغول درايران در تبريز برتخت ايلخاني نشست. او پس ازمرگ برادرش غازان خان به اين مقام دست يافت. وي ابتدا عيسوي مذهب بود اما به ترغيب همسرش به دين مبين اسلام گرويد و مذهب تشيع اختياركرد. ازاين زمان به بعد بواسطه تعلق خاطرش به تشيع لقب خدابنده گرفت. سلطان محمد خدابنده نخستين پادشاهي است كه تشيع را مذهب رسمي ايران قرارداد. ازويژگيهاي اين دوره گسترش تاريخ نگاري درايران است بطوريكه كتب تاريخي معتبري چون« تاريخ جهانگشا درعهد ايلخانان» نوشته شد.

آيت‏اللَّه شيخ علي اكبر برهان، در سال 1324 ق در تهران به دنيا آمد. پس از گذراندن مراحل مقدماتي، جهت تكميل تحصيلات خود، راهي حوزه‏ي علميه‏ي نجف گرديد و از محضر درس حضرات آيات ميرزا محمدعراقي و شيخ مرتضي طالقاني استفاده برد. آيت‏اللَّه برهان بعدها از درس آيت‏اللَّه ميرزا ابوالحسن اصفهاني و سيدابوالقاسم خويى بهره‏مند شد و با اخذ وكالت مطلقه از ميرزاي اصفهاني به تهران باز گشت. اين فقيه جليل در طول اقامت خود در تهران ، چندين مدرسه و مسجد تاسيس كرد و به ارشاد مردم همت گماشت. از آثار ماندگار آيت‏اللَّه برهان مي‏توان به حديثُ‏الايام در ادعيه و تفسير سوره‏ي يوسف اشاره كرد. اين مجتهد وارسته سرانجام در 54 سالگي در تهران درگذشت و به ديدار معبود شتافت.

فاجعه عظيم نشت گاز ازيك كارخانه امريكايي دربوپال هند روي داد. اين كارخانه متعلق به شركت چند مليّتي امريكايي پونيون كاربايد بود و دراثربي احتياطي و عدم پيش بيني هاي امنيتي ازطرف مسئولين كارخانه گاز ام- آي- سي از سه منبع 45 تني زيرزميني نشست كرد. دراثرنشست اين گاز انفجار مهيبي رخ داد و هزاران تن از مردم بي گناه جان خود را ازدست دادند. تركيب اصلي گازام- آي- سي سمّ «سيانور» است.

دكتر راجند را پراساد سياستمدار و فيلسوف هندي در يكي از دهكده هاي استان بيهار بدنيا آمد. دكترپراساد با وجود تنگدستي خانواده تحصيلات خود را تا سطح دكتري ادامه داد و ازآن پس درنهضت استقلال طلبانه هموطنانش شركت كرد. دكترپراساد دراين مبارزه همگام با مهاتما گاندي عليه استعمار مبارزه كرد و چند بار هم به رياست كنگره ملي هند برگزيده شد. دكترراجندرا پراساد پس ازاستقلال هندوستان به عنوان اولين رئيس جمهور اين كشور انتخاب شد.

قيام مردم پاريس عليه ديكتاتوري لوئي ناپلئون برادرزاده ناپلئون بناپارت آغازشد. علت اين قيام دستگيري برخي از رجال برجسته ومخالفين سياسي لويي ناپلئون بود. او درمدت حكومتش مخالفين خود را دستگير و به زندانهاي طولاني مدت محكوم مي كرد ازاين رو خشم مردم را برانگيخت و آنان عليه لويي ناپلئون قيام كردند. دراين قيام مردم پاريس ازلويي ناپلئون شكست خوردند.

نيكولا برناردويى ماكياولي، فيلسوف و نظريه‏پرداز ايتاليايى در 3 دسامبر 1469م در فلورانس ايتاليا به دنيا آمد و از جواني وارد فعاليت‏هاي سياسي شد. پس از فروپاشي سلطنت و برقراري حكومت جمهوري در ايتاليا وي در حالي كه 29 سال داشت در مقام دبير شوراي ده نفره حكومت جمهوري مشغول به فعاليت گرديد و مدت 14 سال در اين منصب بود. با اين حال، پس از آن به دنبال جنگ قدرت به زندان افتاد. ماكياولي در عصري مي‏زيست كه عصر خودكامگي، گستاخي، زيركي، فريب، خيانت، كينه‏توزي، بدبيني، نفرت و شهوت بود و او نظامي فلسفي آورد كه با تناقضات آن روزگار مناسبت داشت. ماكياولي، اساس اخلاقيات را واژگون كرد. به دنيايى كه سرشار از توحش بود صريحاً مي‏گفت كه بهترين شيوه و خطمشي زندگي، بي‏شرافتي است. يگانه شعار سياسي او اين بود كه شاه فوق تمام قيود و الزامات مردم عادي است. او اصول موعظه مسيحيت را كه از راه تحقير، به آن، راهنماي بردگي مي‏گفت طرد كرد و براي اربابان، موعظه شمشير تدارك ديد. ماكياولي براي آغاز دوباره زندگي سياسي و نزديك شدن به خاندان سلطنتي به نگارش مهم‏ترين اثر سياسي خود با نام پرنس يا شهريار دست زد. اين كتاب گرچه نتوانست در اين راه كمكي به نويسنده‏اش كند اما به عنوان يك اثر مورد توجه‏سياست‏مداران قرار گرفت و دنيايى ديگر در عرصه سياست نوين پي‏ريزي كرد. ماكياولي در اين كتاب، مجموعه‏اي از رهنمودها و ارشادات را براي اداره موفقيت‏آميز يك حكومت عرضه‏مي‏نمايد كه در ده اصل خلاصه مي‏شود كه عبارتند از: هميشه در پي سود خويش باش؛ جز به خويشتن هيچ كس را محترم مدار؛ بدي كن اما چنان وانمود كن كه نيكي مي‏كني؛ حريص باش و هرچه را مي‏تواني تصاحب كن؛ خسيس باش؛ خشن و درنده‏خوي باش؛ چون فرصت به دست آوردي ديگران را بفريب؛ دشمنانت را بكش و اگر مي‏تواني دوستانت را نيز؛ در رفتار با مردم به زور توسل جوي نه مهرباني و همه مساعي خود را بر جنگ متمركز ساز. از ديدگاه ماكياولي، چون مردمْ ساده‏لوح مي‏باشند لذا شهريار بايد كاري كند كه كمتر كسي حقيقت او را دريابد و مردم را با اعمال ظاهري و تظاهر به درستكاري و پاي‏بندي به مذهب بفريبد. مجموعه افكار ماكياولي كه به ماكياوليسم منجر مي‏شود در حقيقت، مرامي است بر پايه‏هاي فريب، رياكاري و نادرستي. نظريات ماكياولي، اثر سويي بر جباران و ديكتاتوران جهان داشت اما اين شاگردان مكتب ماكياولي نشان دادند كه فلسفه او از جاده صواب به دور است زيرا بدبختي و ادبار سرانجام بر خود آنان نازل شد. نيكولا ماكياولي در نهايت در 20 سپتامبر 1530م در 61 سالگي درگذشت.

راجنْدرا پراساد سياست مدار و فيلسوف هندي در 3 دسامبر 1884م در يكي از روستاهاي ايالت بيهار هند متولد شد. او با وجود تنگ‏دستي خانواده‏اش، تحصيلات خود را تا درجه دكتري ادامه داد و در نهضت استقلال‏طلبي مردم هند، شركتي فعالانه داشت. وي همگام با مهاتما گاندي به مبارزه سياسي عليه استعمارگران انگليس پرداخت و چندين بار به رياست حزب كنگره ملي هند برگزيده شد. پراساد پس از استقلال هندوستان و استقرار نظام جمهوري در اين كشور، در 26 ژانويه 1950م به عنوان اولين رئيس جمهور هند، انتخاب گرديد و دو دوره هفت ساله به اين مقام برگزيده شد.

در دوره صلح مسلح كه از سال 1871م تا آغاز جنگ جهاني اول به طول انجاميد، حوادثي در شبه جزيره بالكان روي داد كه مي‏توان آن‏ها را زمينه‏ساز نخستين جنگ جهاني در قرن بيستم دانست. پس از موافقت عثماني با واگذاري منطقه بوسني و هرزه گوين به اتريش، مشروط به عدم حمايت اتريش از استقلال بلغارستان، روسيه نيز درصدد كسب امتياز برآمد. با اعلام استقلال بلغارستان و پيوستن جزيره كُرت به يونانْ، اوضاع در منطقه بالكان بحراني شد در اين شرائط در 28 اوت 1912م منطقه جبل اسود به دولت عثماني اعلام جنگ داد و بلغارستان، صربستان و يونان نيز به حمايت از آن برخاستند. بيش از 700 هزار نظامي دول متحد در مقابل بيش از 300 هزار سرباز ترك عثماني قرار گرفتند طي اين نبرد كه براي نخستين بار از هواپيما استفاده شد نيروهاي متحد تا دروازه استانبول پيش رفتند. اين جنگ در نهايتْ، با شكست عثماني در سوم دسامبر 1912م خاتمه يافت و باعث شد تا دولت عثماني سرزمين‏هاي اروپايي خود را از دست بدهد.

اگرچه در كنفرانس صلح لاهه در سال 1907 درباره ايجاد يك دادگاه جهاني متشكل از تعدادي از قضات بين‏المللي مذاكره شد، اما به نتيجه‏اي نرسيد. امكانِ تأسيس چنين دادگاهي، سال‏ها بعد در خاتمه جنگ جهاني اول پيش آمد. در مقدمه ميثاق، ضمن بيان راه‏هاي تأمين اهداف جامعه ملل، مسئله رعايت كامل حقوق و تعهدات بين‏المللي موردِ تأكيد قرار گرفته بود. در ماده 14 ميثاق جامعه ملل، تهيه طرح تأسيس ديوان دائمي بين‏الملليِ دادگستري و تصويب آن پيشنهاد شده بود. در فوريه 1920م كميته مشورتي با شركت 10 حقوق‏دان از كشورهاي مختلف تشكيل و پيش‏نويس اساس‏نامه ديوان تهيه گرديد. اين طرح با برخي اصلاحات، سرانجام در 3 دسامبر 1920م به تصويب مجمع عمومي جامعه ملل رسيد و پس از تصويب ازطرف اكثر كشورهاي عضو، در سپتامبر 1921م قدرت اجرايي پيدا نمود. ديوان دائم دادگستري بين‏المللي پس از انتخاب قضات ديوان، از ژانويه 1922م شروع به كار كرد و در 19 آوريل 1946م رسماً منحل گرديد و ديوانِ بين‏المللي دادگستري جاي‏گزين آن شد.

يكي از حوادث هيجان‏انگيز كه نشان دهنده پيشرفت علم بود، انجام عمل پيوند قلب مي‏باشد. درسوم دسامبر 1967م دكتر برنارد، در بيمارستان "گروت شور" واقع در شهر كِيْپْ تاوْن افريقاي جنوبي نخستين عمل موفقيت‏آميز پيوند قلب را انجام داد. وي در اين عمل، قلبِ زني 25 ساله را كه بر اثر تصادف جان داده بود به مردي 56 ساله پيوند زد. در اين عمل، يك تيم پزشكي متشكل از 30 دكتر و پرستار مدت 5 ساعت طي چهار مرحله موفق به انتقال قلب و پيوند و بازگرداندن ضربان عادي قلب شدند. اين عمليات پزشكي اگرچه موفقيت‏آميز بود اما اعتراض بشردوستان را برانگيخت چرا كه آن‏ها معتقد بودند "قلب" اگر هنوز "جان" داشته، پيوند آن به ديگري مساوي با انجام قتل نسبت به صاحب قلب مي‏باشد. گرچه گيرنده قلب جديد در اين عمل، با قلب جديد به حيات خود ادامه داد اما در 21 دسامبر همان سال به علت سرماخوردگي شديد و بيماري ريوي جان سپرد. دكتر برنارد پس از آن عمل‏هاي پيوند قلب را ادامه داد.

شبه قاره هند از آغاز دهه 1970م، صحنه جنگ‏ها و تشنجات سياسي شديدي بود. پاكستان از بدو استقلال به علت تقسيم آن به دو بخش شرقي و غربي كه در دو سوي شبه قاره هند قرار داشتند وضع نامتعادلي داشت. پاكستان شرقي با جمعيت بيشتر و منابع طبيعي كمتر، بيش از پاكستان غربي از فقر و مشكلات اقتصادي رنج مي‏برد و اين احساس كه رهبران پاكستان، كه بيشتر از سكنه پاكستان غربي بودند، چندان توجهي به اوضاع پاكستان شرقي ندارند به احساس نارضايتي در ميان مردم پاكستان شرقي دامن مي‏زد. از اين رو مقدمات استقلال قسمت پاكستان شرقي فراهم شد، اما اين امر با مخالفت پاكستان غربي روبرو گرديد. با اين حال، رهبران پاكستان شرقي اعلام استقلال كردند و كشور جديدالاستقلال خود را بنگلادش به معني ملت بنگال خواندند. اما دولت پاكستان، استقلال پاكستان شرقي را به رسميت نشناخت و در ماه مارس 1971م، با دخالت نظامي و اعمال قوه قهريه درصدد جلوگيري از تحقق يافتن استقلال اين كشور برآمد. دخالت نظامي پاكستان، به مهاجرت ميليون‏ها نفر از اهالي پاكستان شرقي به هند انجاميد و دولت هند براي متوقف ساختن سيل مهاجران، از پاكستان خواست كه نيروهاي نظامي خود را از بنگلادش بيرون ببرد و استقلال اين كشور را به رسميت بشناسد. پاكستان زير بار نرفت و هند و پاكستان در روز سوم دسامبر سال 1971م وارد جنگ شدند. دومين جنگ هند و پاكستان نيز مانند جنگ اولِ اين دو كشور كه در سال 1965م بر سر كشمير روي داد، به شكست نيروهاي پاكستان از ارتش هند، كه قوي‏تر و مجهزتر بود انجاميد. نيروهاي پاكستان در بخش شرقي پس از ده روز جنگ، دست از مقاومت برداشتند و در نهايت پس از آن كه جنگ در 20 دسامبر 1971م به پايان رسيد، دولت پاكستان نيز به ناچار استقلال بنگلادش را به رسميت شناخت.

حملات نظامي امريكا به كشورها در دوران جنگ سرد، همواره به بهانه ممانعت از سلطه شوروي و نفوذ كمونيسم صورت مي‏پذيرفت. اما با فروپاشي شوروي و اضمحلال كمونيسم، اين حربه از دست امريكايى‏ها خارج گرديد. از اين زمانْ هر گاه امريكا منافع خود را در هر كجاي جهان در خطر مي‏ديد، بي‏اعتنا به مجامع جهاني و بدون نگراني از واكنش ابرقدرتي ديگر، به مداخله مستقيم مي‏پرداخت. يكي از اين مناطق، كشور سومالي در شرق قاره افريقا بود كه مورد هجوم نظامي نيروهاي ايالات متحده واقع گرديد. در سال 1992م، موقعيت امريكا به دليل قدرت يافتن مخالفان سياست‏هاي امريكا در سومالي تضعيف شد و به دليل جنگ‏هاي داخلي، سازمان ملل نيز سومالي را تحريم تسليحاتي نمود. در اين هنگام ارتش امريكا به بهانه عمليات نجات و امداد رساني به گرسنگان سومالي، در سوم دسامبر 1993م وارد خاك اين كشور شد. در نتيجه اين عمليات، 28 هزار نفر از افراد ارتش‏وارد سومالي شدند و اين كشور را به اشغال خود در آوردند. استدلال پنتاگون و سازمان جاسوسي امريكا، سيا اين بود كه در مدت زمان كوتاهي، حكومت مطلوب امريكا را بر سومالي حاكم خواهند ساخت. اما شبه نظاميان سومالي عليه نيروهاي نظامي امريكا وارد جنگ شدند. امريكا در طول مبارزه با مردم و نيروهاي شبه نظامي سومالي، متحمل تلفات زيادي شد كه اين امر با مخالفت شديد افكار عمومي امريكا مواجه گرديد تا آن جا كه كنگره امريكا از كاخ سفيد خواست تا ارتش امريكا را از سومالي خارج كند. در نهايت، بيل كلينتون رئيس جمهور وقت امريكا در 25 مارس 1994م فرمان خروج نيروهاي امريكايي از سومالي را صادر نمود.

به منظور بهبود موقعيت و ارتقاي جايگاه افراد معلول در جوامع بشري، در سي و هفتمين اجلاس مجمع عمومي سازمان ملل متحد در سال 1362 ش برابر با 1983 م، روز سوم دسامبر مطابق با دوازدهم آذرماه، از سوي سازمان ملل به عنوان روز جهاني معلولان نام گرفت. طبق آمار سازمان ملل، بيش از نيم ميليارد نفر از مردم جهان به دليل ابتلا به نارسايي‏هاي جسمي، ذهني يا حسي، معلول به شمار مي‏آيند. افراد معلول، يك دهم جمعيت بسياري از كشورها را تشكيل مي‏دهند. تخمين زده مي‏شود كه هشتاد درصد از معلولان، در كشورهاي درحال توسعه زندگي مي‏كنند، زيرا اغلب معلوليت‏ها ناشي از سوء تغذيه، فقر، عدم مراقبت‏هاي بهداشتي و آموزشي و ديگر عواملي است كه نتيجه توسعه نيافتگي است. مي‏توان بسياري از معلوليت‏ها را از طريق مراقبت‏هاي اوليه بهداشتي نظير واكسيناسيون، تغذيه مناسب و همچنين مراقبت‏هاي حرفه‏اي از قبيل توانبخشي طبي، گفتار درماني و... از بين برد. امروزه بايد خود معلولين نيز در طراحي و اجراي برنامه‏هاي توانبخشي خود سهيم باشند. با اين روش، افراد با معلويت‏هاي شديد نيز قادر خواهند بود استقلال زيادي داشته باشند.

/س